Wezwanie do zapłaty kary umownej

Czy warunkiem koniecznym dla skutecznego potrącenia wierzytelności z tytułu kary umownej, której termin spełnienia nie został zastrzeżony (art. 498 § 1 k.c.) jest wcześniejsze wezwanie dłużnika do zapłaty tej kary (art. 455 k.c.)?”. Sąd Najwyższy odpowiedział krótko w uchwale z dnia 5 listopada 2014 roku (III CZP 76/14): wierzytelność jest wymagalna w rozumieniu art. 498 § 1 k.c. w terminie wynikającym z art. 455 k.c. (art. 455: Jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania).

Czy dłużnika trzeba za każdym razem wezwać do zapłaty kary umownej?

Kary umowne to częsty sposób zabezpieczenia interesów wierzyciela. Czy za każdym razem chcąc otrzymać od dłużnika ich zapłatę trzeba dodatkowo wezwać go w tym celu? Odpowiedź, jak w większości przypadków, powinna brzmieć „to zależy”. Zależy w głównej mierze od postanowień umowy i tego, jak strony określiły zasady i termin zapłaty kar umownych.Wymagalność świadczeń i termin zapłaty to temat szeroko omówiony i zbadany w literaturze i orzecznictwie. Mimo tego ostatnio powstał jednak praktyczny i istotny problem. Mianowicie, „czy warunkiem koniecznym dla skutecznego potrącenia wierzytelności z tytułu kary umownej, której termin spełnienia nie został zastrzeżony (art. 498 § 1 k.c.) jest wcześniejsze wezwanie dłużnika do zapłaty tej kary (art. 455 k.c.)?”. Sąd Najwyższy odpowiedział krótko w uchwale z dnia 5 listopada 2014 roku (III CZP 76/14): wierzytelność jest wymagalna w rozumieniu art. 498 § 1 k.c. w terminie wynikającym z art. 455 k.c. (art. 455: Jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania).

Można mieć wrażenie, że nie do końca takie stanowisko rozwiązuje problem. Odsyła do reguły, w oparciu o którą sąd przedstawiający zagadnienie prawne do rozpoznania natrafił na rozbieżności w orzecznictwie i powziął wątpliwości. Nie ma sporu co do tego, że potrąceniu może podlegać wierzytelność wymagalna, a wymagalna jest wtedy kiedy nadszedł termin, w którym miała zostać zaspokojona. Tutaj jednak problem dotyczył właśnie tego, czy wierzytelność można uznać za wymagalną w kontekście postanowień umowy oraz podjętych czynności – złożenia oświadczenia o potrąceniu. Ponieważ potrącenie wzajemnych wierzytelności prowadzi do ich umorzenia (w całości lub części), stanowiąc formę rozliczenia pomiędzy stronami, problem można rozszerzyć i odnieść do zapłaty kar umownych w ogóle.

Obowiązek zapłaty kar umownych można określić różnie. Przykładowo, można zastrzec na rzecz wierzyciela jedynie uprawnienie do żądania od dłużnika zapłaty kar umownych w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, pozostawiając wierzycielowi podjęcie decyzji w tym zakresie dopiero na chwilę, gdy zaistnieje takie zdarzenie. Można również wskazać kategorycznie, że obowiązek zapłaty kar umownych po stronie dłużnika powstaje każdorazowo w przypadku określonego w umowie jej naruszenia. Postanowienia te różnią się i ich treść wskazuje, że strony zamierzały inaczej określić powstanie obowiązku zapłaty kar umownych i jego wymagalności zarazem. Wydaje się, że w tym ostatnim intencją jest to, by w przypadku, gdy spełni się przesłanka zapłaty, czyli nastąpi działanie lub zaniechanie dłużnika niezgodne z umową obwarowane karą, powstał równocześnie obowiązek jej zapłaty. Świadczenie dłużnika powinno zatem stać się wymagalne właśnie z tą chwilą. Konsekwentnie wierzyciel mógłby domagać się od tego momentu zapłaty.

Przywołana uchwała SN nie wyjaśnia jednoznacznie tego problemu. Dlatego lepiej wydać 5.90 zł

---